Bilimsel süreçte yaratıcı bir performansın gelişimi için,
bireyin yaratıcı düşünme dinamikleri çeşitli tekniklerle hareketlendirilebilir
ve yaratıcı ürün kalitesi arttırılabilir (Kadayıfçı, 2008). Bu tekniklerden
biri de dayanaklandırma yani argümantasyon sürecidir. Tartışmacı söylev olarak
da bilinen argümantasyon sürecinde bilim insanları iddia olarak geliştirdikleri
hipotezleri gerekçeleri, zaafları ve uygulanabilirliği ile ortaya koyarlar.
Argümanlar farklı bakış açılarının değerlendirilmesine sunularak savunulur.
Böylelikle bir argümanın güçlü ve zayıf yönleri ortak görüşlerle belirlenerek,
hipotezler revize edilir, ekleme ve çıkarmalar yapılabilir ya da tamamen
değiştirilebilir. Dayanaklandırma ya da argümantasyon adı verilen bu süreçte
çok sayıda fikir, orijinal fikir ve detaylı fikir üretme olanağı oluşmaktadır
(Erduran ve Aleixandre, 2007). Dayanaklandırma
etkileşim gerektiren bir süreçtir ve ortaklı çalışmayı gerektirdiğinden
işbirlikçi duygusu oluşturmaya olanak tanır (Duschl, Schweingruber, &
Shouse, 2007) ve bu nedenle de argümantasyon bireye kendi fikrinden yola
çıkarak başka fikirler üretmesine yardımcı olur.
Argümantasyon veri ve iddiaların sistematik bir şekilde tanzim edilişi olduğundan Toulmin'in (1958) bu tekniği Kaya ve Kılıç (2008) tarafından aşağıdaki gibi şematize etmiştir.
Şema 1: Toulmin'in (1958) argümantasyon şeması
Şema 1: Toulmin'in (1958) argümantasyon şeması
Kaya ve Kılıç’ın (2008), Driver, Newton ve
Osborn’dan (2002) aktardığına göre; veriler; bir tartışmada iddiaları
desteklemek için bulunan bilgilerdir. İddialar ise verilerden yola çıkılarak
savunulan olgulardır. Gerekçeler, iddia ortaya konurken, verilere
dayandırılmasının nedenlerini ortaya koyar.
Destekleyiciler iddiaları kuvvetlendiren genel geçer bilgilerdir.
Sınırlayıcılar iddianın etkinlik alanını belirler. Çürütmeler ise iddianın
geçerli olmadığı istisnaları belirtmektedir.
Bir Grup 8. Sınıf Üstün Yetenekli Öğrencinin Oluşturduğu Argümantasyon Şeması Örneği
Bir grup üstün yetenekli 8. sınıf öğrencisine argüman kurmaya elverişli olarak tasarlanmış anomalik bir durum verilerek, tartışmaya sunulmuştur. Verilen durum iki aşamalı olarak aşağıdaki gibidir;
*Sularda ağır metal birikimi
sonucu oluşan kirliliğin canlı(lar)a faydaları var mıdır?, açıklayınız.
**Sularda ağır metal birikimi sonucu oluşan
kirliliğin Cladophora glomerata
(Clorophyta) alg türüne faydası olduğu ve bu alg türünün çoğaldığı görülmektedir
(Alp, Şen ve Özbay, 2011). Bu bilgiler ışığında Cladophora glomerata alg türü ile atık su arıtımı mekanizması
tasarlanabilir mi tartışınız.
Verilen durum için oluşturulan iddia, gerekçe ve çürütmeler ise aşağıdaki gibi şematize edilmiştir.
Şema 2: Verilen durum için oluşturulan argümantasyon şeması
Şema 2: Verilen durum için oluşturulan argümantasyon şeması
Başlangıçta
ağır metallerin genel olarak zararlı olduğu görüşü var iken, verilen anomalik
durumun bu görüş ile paradoksal bir durum oluşturması katılımcıları yeniden ve
daha geniş bakış açısıyla düşünmeye itmiştir. Katılımcılar ağır metallerin
zararlı olabileceği genellemesinden kaçınarak daha spesifik durumlara
odaklanmışlardır. Olağanın aksine düşünme stili ile çok yönlü düşünme
becerilerinin sürecin başlangıcına oranla geliştiğini söylemek mümkündür.
Kaynaklar
Alp MT,
Şen B, Özbay Ö (2011) Hazar Gölü'nde Mevsimsel Olarak Ortaya Çıkan Cladophora
glomerata' da Bazı Ağır Metal Düzeyleri. Ekoloji 20 (78), 13-17.
Duschl,
R. A., Schweingruber, H. A and Shouse, A. E., (2007). Taking science to school: Learning and teaching science in grades K-8,
National Academic Press. Washington, DC.
Erduran,
S. and Aleixandre, M. P., (2007). Argumentation in science education: Perspectives from classroom-based
research, Springer, United Kingdom.
Kadayıfçı, H., (2008). Yaratıcı düşünmeye dayalı öğretim modelinin öğrencilerin maddelerin ayrılması ile ilgili kavramları anlamalarına ve bilimsel yaratıcılıklarına etkisi, Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Kaya,
O. N. ve Kılıç, Z. (2008). Etkin bir fen öğretimi için tartışmacı söylev. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim
Fakültesi Dergisi, 9(3), 89-100.
Toulmin,
S. (1958), The Uses of Argument. Cambridge, UK: Cambridge University
Press.