Hu ve Adey (2002) tarafından geliştirilmiş olan Bilimsel Yaratıcılık Soru Formu, 160 adet 8.
sınıf öğrencisine yapılan uygulama sonucunda güvenirlik katsayısı .89 olarak
hesaplanarak literatürde yer edinmiştir. Bilimsel Yaratıcılık Soru Formu (Hu ve Adey, 2002) yedi
adet açık uçlu sorudan oluşmaktadır. Her bir soru Bilimsel Yaratıcılığın
boyutlarını ölçecek şekilde tasarlanmıştır. Soru formuyla edinilen cevaplar daha önce ayrı bir başlık altında detaylı anlatılan Hu ve Adey'in (2002) Bilimsel Yaratıcılık Modelinin karakter boyutunun alt boyutları olan akıcılık, esneklik ve orijinallik kriterlerine göre değerlendirilmektedir. Orijinallik boyutuyla beraber detaylandırma durumuyla derinlik boyutu da araştırmacı tarafından eklenmiştir.
Bilimsel Yaratıcılık Soru Formu maddeleri şu
şekildedir;
Madde 1: Lütfen
bir parça camın mümkün olduğu kadar çok sayıda bilimsel kullanımını
yazınız. (Örneğin; bir test tüpü
yapmak.)
1 den 4 e kadar olan her bir
maddede; öğrencilerin ne incelediklerini anlamaları için bir cevabın örneği
yardım olarak verilmiştir. İlk soru olağan dışı kullanım hakkındadır. Torrance’ ın
olağan dışı uygulama modeline göre, bu soru bilimsel bir amaç için bir nesnenin
kullanımında akıcılığı, esnekliği ve orijinalliği ölçmek için tasarlanmıştır
(Hu ve Adey, 2002). Hu ve Adey’ in
Bilimsel Yaratıcılık Modelinde, bu dört madde fen bilimini (ürün boyutunda),
akıcılık, esneklik ve orijinalliği (kişisel özellik boyutunda) ve düşünmeyi
(süreç boyutunda) içermektedir. Bu soruda yaratıcılığın akıcılık,
esneklik, orijinallik ve derinlik boyutları puanlanmaktadır.
Madde 2: Uzay
boşluğunda seyahat için bir uzay geminiz olsa ve bir gezegene gitseniz, hangi
bilimsel soruları araştırmak istersiniz? Lütfen mümkün olduğunca çok sayıda
fikir listeleyiniz. (Örneğin, gittiğiniz gezegende yaşamsal şeyler var mı?)
Hu ve Adey (2002)’e göre bilimde gerçek bir
gelişmeden bahsedebilmek için yeni bir bakış açısı, yeni olanaklar ve hayal
gücü gereklidir. Bu nedenle bu soru hazırlanmıştır. İkinci sorunun amacı
katılımcıların bilimsel problemlere duyarlılıklarının derecesini ve olağan dışı
bir duruma ilişkin fikirlerinin sayısını ölçmektir. Bu soruda da yaratıcılığın
akıcılık, esneklik, orijinallik ve derinlik boyutları puanlanmaktadır.
Madde 3:
Lütfen normal bir bisikleti
daha ilginç, daha kullanışlı ve daha güzel hale getirebileceğimiz mümkün olduğu
kadar çok yenilik tasarlayınız. (Örneğin, lastikleri yansıtıcılı
yapabilirsiniz, bu şekilde karanlıkta görülebilirler.)
Bilimsel Yaratıcılık Modeline göre, teknik
üretim fen de yaratıcılığın anahtar bileşenidir. Üçüncü soru öğrencilerin bir
teknik üretimi geliştirme yeteneğini ölçmek için tasarlanmıştır. Torrance’ ın
(1962) üretim gerektiren sorularında, ürünler oyuncak bir köpek ve oyuncak bir
maymundur. Bu çalışmada öğrencilerin yaşı, özellikleri ve ölçüm süreci
düşünüldüğünde, çoğu fen prensibini içeren ve ikinci kademe ilköğretim
öğrencilerinin daha tanıdık olduğu bir nesne olan bisiklet kullanılmıştır. Bu
soruda da yaratıcılığın akıcılık, esneklik, orijinallik ve derinlik boyutları
puanlanmaktadır.
Madde 4: Yerçekiminin
olmadığını farz ederseniz, Dünya nasıl olurdu tanımlayınız. (Örneğin, insanlar
yüzen canlılar gibi olacaktır.)
Bu sorunun amacı öğrencinin bilimsel hayal
gücünü ölçmektir. Bu soruda yaratıcılığın akıcılık, esneklik, orijinallik ve
derinlik boyutları puanlanmaktadır.
Madde 5: Lütfen
mümkün olduğu kadar çok yöntem kullanarak bir kareyi dört eşit parçaya bölünüz.
Bunu bir cevap levhasında çiziniz.
Bu madde bir problem çözüm maddesidir.
Yaratıcı bilimsel problem çözme yeteneğini ölçmek için tasarlanmıştır. Maddenin
altında bulunan kutucukları katılımcı dört eşit parçaya bölerken yine yaratıcılığın
akıcılık, esneklik, orijinallik ve derinlik boyutları puanlanır. Ancak bu
maddenin pilot uygulamalarda direkt bir söylem olduğu kanısına varılmış ve
hayal gücünü nispeten kısıtladığı düşüncesi ile “Lütfen mümkün olduğu kadar çok
yöntem kullanarak kare şeklinde bir tarlayı dört eşit parçaya bölünüz” şeklinde
değiştirilmiştir.
Madde 6: Elinizde
iki tür kâğıt peçete olduğunu düşünün. Hangisinin daha iyi olduğunu nasıl test
edersiniz? Lütfen olabildiğince basit işlemler ile mümkün olduğu kadar çok yöntem
yazınız.
Bu soru yaratıcı deneysel yeteneği
değerlendirmek için tasarlanmıştır. Katılımcı makul bir bilimsel ürünü
üretebilmesi için, farklı bilimsel etkinliklere ihtiyaç duyar. 6. ve 7. soru
gerçek dünyada karşılaşılan bir problem durumunda, “katılımcı farklı
prensiplerle kurduğu ilişkinin gücü kadar yaratıcı performans sergiler” (Okuda
ve ark.’dan aktaran Hu ve Adey, 2002) düşüncesine binaen tasarlanmıştır. Bu
soruda yaratıcılığın akıcılık, esneklik, orijinallik ve derinlik boyutları
puanlanmaktadır.
Madde 7: Lütfen
bir elma toplama makinesi tasarlayınız. Resmini çiziniz, ismini ve her
bölümünün fonksiyonlarını belirtiniz.
Yedinci ve son madde yaratıcı bilimsel ürün
tasarlama yeteneğini ölçmek için tasarlanmıştır. Bu soruda da yaratıcılığın
akıcılık, esneklik, orijinallik ve derinlik boyutları puanlanmaktadır.
Bu soruya cevaben çizilmiş bazı tasarımlar aşağıdaki gibidir;
Kaynaklar
Hu,
W. and Adey, P. (2002). A scientific creativity uygulama for secondary school
students. International Journal of
Science Education, 24(4), 389-403.
Çizimler Cevher (2015)' ten alıntılanmıştır.
